Naturleg er ei bok der det gamle matstellet vert sett i ein moderne kontekst. Sist sumar laga eg ein norsk variant av «fredagstacoen» med lokale råvarer til gode vener og borna deira på garden heime i Valle. Det fell i smak både hjå born og vaksne.
Bestill Naturleg her.
Eit tøft klima, ein kort vekstsesong og eit relativt marginalt jordbruk har lagt grunnlaget for det utbodet av råvarer og smakar me kjenner frå det norske matstellet.
Mattradisjonane våre har vorte til gjennom mange hundreår med sjølvbergingshushald, men i løpet av dei seinaste generasjonane er det mykje som har endra seg.
Framande kulturar har gjeve oss nye råvarer, nye smaker og nye måtar å lage mat på, og digitale og sosiale medium gjev oss stadige påfyll med velsmakande inspirasjon.
Det er utruleg mykje god mat ute i den store verda, og det er ikkje rart at retter frå det sør-europeiske, asiatiske eller amerikanske kjøkkenet har vorte hyppige innslag på middagsbordet omkring i de tusen heimar.
Men sjølv om eg tykkjer at nye og eksotiske råvarer og matrettar kan vere både spannande og inspirerande, kjenner eg samstundes behov for noko traust og uforanderleg i livet mitt. Difor søker eg alltid tilbake til råvarene og smakane eg vaks opp med.
Kjøkenhagen er ikkje berre supre råvarer og ro i sjela. Han er òg ein sosial samlingsplass gjennom sumaren og hausten.
Det gamle matstellet i ein moderne kontekst
Sist sumar laga eg ein norsk variant av «fredagstacoen» med lokale råvarer til gode vener og borna deira på garden heime i Valle.
Nokon gonger nyttar eg til og med den heimlege smakspaletten når eg lagar retter med inspirasjon frå sørlege himmelstrøk.
Eitt døme på dette er den etterkvart obligatoriske «fredagstacoen». Sist sumar då eg hadde besøk av gode vener og borna deira på garden heime i Valle, laga eg ein norsk variant med lokale råvarer.
Langtidssteikt svinekjøt frå nabogarden, grønsaker frå eigen kjøkenhage og heimelaga eplekaker fell i smak både hjå born og vaksne.
Kjøkenhagen er ikkje berre supre råvarer og ro i sjela. Han er òg ein sosial samlingsplass gjennom sumaren og hausten.
Rett ved kjøkenhagen har me eit enkelt utekjøken med arbeidsbenk, grill og utepeis, og så ofte vêret tillèt det, et me ute. Det vart eit triveleg lag med ein herleg gjeng med born i alle aldrar.
Borna tykte det var superstas å hjelpe til i kjøkenhagen. Dei luka ugras og sanka inn råvarer til maten me skulle ete.
Nokre born er skeptiske til nye smakar, men eg garanterer at skepsisen forsvinn som dogg for sola når dei får bale rundt i kjøkenhagen på smaksoppdagingsferd.
I Naturleg finn du oppskrifter på god gamaldags husmannskost og oppskrifter med eit meir moderne preg.
Naturleg er ei bok der det gamle matstellet vert sett i ein moderne kontekst. Eg ser meg tilbake for å lære noko eg kan nytte i kvardagen.
Boka handlar ikkje om dei finare detaljane ved matlaginga, men om rustikk, velsmakande og naturleg mat som det er mogleg å mekke i hop utan større dikkedarar.
I boka finn du oppskrifter på god gamaldags husmannskost og oppskrifter med eit meir moderne preg. Dei har det til felles at dei er enkle å lage, og at dei i hovudsak er baserte på norske råvarer og smakar.
Svinenakke, eplekake og sylta raudkål med rjomedressing.
«Fredagstaco» med norsk vri
Du treng:
1,5 kg svinenakke eller nakkekotelettar av svin
1 dl vatn
1 ts salt
1 ts pepar
2 kvastar rosmarin
3 kvastar timian
150 g salat
Eplekaker (potetlefser):
500 g poteter (helst Beate)
1 ts salt
Maten fell i smak både hjå born og vaksne.
1 ss smelta smør
2 ss mjølk
2 dl kveitemjøl
Sylta raudkål:
½ raudkål
1 dl eddik 7% klar
2 dl sukker
3 dl vatn
Rjomedressing:
3 dl rjome
3 ss raspa peparrot
Heimelaga eplekake (potetlefse) til «fredagstaco» med norske smaker.
Slik gjer du:
Ha svinenakken i ei eldfast form, og ha 1 dl vatn i forma. Krydre med salt og pepar, og legg i kvastar av rosmarin og timian. Ha det i ein steikepose eller dekk til med steikefolie. Steik på 100 grader i 8 timar.
Lag eplekakene. Kok og avkjøl potetene. Mal dei i ei kjøkenkvern. Ha i mjølk, smør, salt og mjøl. Tilpass mengda mjøl så deigen vert god å kjevle ut.
Del deigen i emne på ca. 70 g. Kjevl eller trykk ut deigemna med hendene til ein runding som er ca. 15 cm i diameter og 3-4 mm tjukk.
«Fredagstaco» med gode vener.
Steik eplekakene på middels varme utan smør i ei steikepanne eller på takke. Snu kakene når dei har tydelege brune flekkar. Eplekakene er ferdig steikte når dei blæs seg opp. Oppskrifta gjev ca. 8 eplekaker.
Lag sylta raudkål. Skjer raudkålen i tynne strimlar. Bland eddik, sukker og vatn i ein kjele, og kok opp til sukkeret er oppløyst. Ha i raudkålen og kok 3-4 minutt. Ta opp den sylta raudkålen med ei holsleiv og legg han i ein bolle.
Lag rjomedressing. Riv peparrota fint og bland ho godt inn i rjomen.
Del opp salaten. Riv det møre kjøtet i passelege bitar med to gaflar.
Ha salat, kjøt, sylta raudkål og rjomedressing i eplekakene, og nyt dei gode, norske smakane!
Margit Dale (f. 1975) er både gårdbruker, jeger og tradisjons-matformidler, kjent fra TV 2-seriene Kystmat og Fjellmat. Hun driver matbloggen margitdale.no med 26 000 følgere på Facebook. Hun kommer fra Valle i Setesdal.
Frode Verpe (f. 1975) er frilans tekstforfatter og produsent for TV-seriene Kystmat og Fjellmat. Han var medforfatter av boken Rune & Margit & Moi– I Setesdals kulinariske skattkammer (2015) og forfatter av Kystmat med Rune & Margit & Moi (2020), Heimelaga – Oppskrifter og kvardagslykke frå Margits kjøkken (2021) og Naturleg – Enkle matoppskrifter og jordnære gleder (2022). Han er fra Skien og bor nå i Valle i Setesdal.